6. OVER DE VRAAG OF IEDER VAN ONS DE SCHULD VAN DE HELE WERELD DRAAGT

6.1. Zou het kunnen dat wij ook om andere redenen onze eigen pijn en getuigenpijn geduldig behoren te verdragen? Waar ik op doel is onze collectieve karmische schuld voor de pijn en het lijden van de wereld. Inderdaad, opeens gebruik ik het woord “collectief”. En spreek ik over schuld. Hoewel ik toch eerder opmerkte hoe riskant het gebruik van “collectief” kan zijn. En dan nog wel in combinatie met “schuld”. De geschiedenis immers toont ons vele gevallen van afschuwelijke, voortdurende, gewelddadige reacties op eerdere, al dan niet vermeende, collectieve misdaden. Ongeacht hoe lang geleden intussen. Zonder dat er sprake is van, menselijkerwijs gesproken, nog maar enig verband tussen het zo lang geleden gebeurde en huidige situaties. Toch gebruik ik, al is het alleen op deze plaats, deze terminologie. En wel om mijn intuïtieve overtuiging te onderstrepen dat “ieder van ons, hoewel ten diepste onschuldig, ten diepste heilig, de schuld van de hele wereld draagt”. Hoewel dit, zoals gezegd, een intuïtieve overtuiging van mij betreft, en ikzelf er geen argumentatie voor behoef, is het welhaast belangrijkste argument ervoor gelegen in het feit dat, wanneer niet ieder van ons voor het geheel aansprakelijk is, er evenmin sprake kan zijn van gezamenlijke of collectieve aansprakelijkheid.

6.2. Goed, al ben ik intussen reeds een moreel trapje afgedaald en van schuld overgestapt op aansprakelijkheid, toch zal ook de aldus afgezwakte uitspraak mogelijk bij menigeen tot protest leiden. Mogelijk dus ook bij jou, beste lezer! Protest tegen de stelling dat ieder van ons aansprakelijk is voor het geheel. Voor de pijn en het lijden van de wereld dus. Dat kan toch niet waar zijn! Wíj zijn toch niet de daders! En zo we dat al zijn, dan toch slechts voor een beetje. En hooguit indirect. Bijvoorbeeld door niet of onvoldoende aan te dringen op ingrijpen, door niet of onvoldoende te protesteren. Daarom dus is mijn bewering veel te boud. Onjuist ook. Mogelijk zelfs psychologisch ongezond ... Toch houd ik haar staande. Ook al geloof ook ik in de fundamentele goedheid van ieder van ons, toch meen ik dat ieder van ons voor het geheel aansprakelijk is. Simpelweg omdat ieder van ons deel uitmaakt van de mensheid. Deel uitmaakt van “the family of man”. Simpelweg ook omdat er ten diepste geen principiële verschillen bestaan tussen onschuldigen en schuldigen, tussen slachtoffers en daders. Wat er aan verschillen bestaat is gradueel. Afhankelijk van met name plaats, tijd en cultuur.

6.3. Ook al ben ikzelf van de correctheid van deze uitspraken overtuigd en vind ik het voor mijzelf niet nodig ze te onderbouwen, laat ik daartoe desalniettemin een poging wagen. Want inderdaad heb ik gemerkt dat deze gedachten bij menigeen op verzet stuiten. Bovendien wil ik al helemaal niet dat slachtoffers onrecht wordt aangedaan door te stellen dat er slechts graduele verschillen tussen daders en slachtoffers bestaan. Het is dan ook passend om mij bij hen te verontschuldigen. Wetend dat ik dit soort dingen alleen kan beweren juist omdat, en zolang, noch ikzélf noch mijn naasten slachtoffer zijn van de gruweldaden van medemensen … Of zou het kunnen dat juist slachtoffers deze overtuiging delen? Eindeloos doorleefder … Overigens, in mijn overtuiging over het “aansprakelijk zijn van ieder van ons voor het geheel” sta ik niet alleen. Denk bijvoorbeeld aan het vragen om vergeving door de duitse regering, aan het eind van de vorige eeuw, voor de genocidemisdaden, begaan ten opzichte van het joodse volk. Dit gebeurde door regeringsleiders die daar zelf daadwerkelijk part nog deel aan hadden gehad. Zeiden zij dat er soms toen bij ? Nee toch zeker. Zij namen alsnog de volle verantwoordelijkheid ervoor. Het verleden, het heden, zowel als de toekomst van het duitse volk representerend. Mocht ik evenwel hun gestes te positief interpreteren, of doen alsof zij het verleden daarmee hebben “goedgemaakt”, aanvaard dan mijn oprechte excuses.

6.4. Iets soortgelijks geldt voor de genocidemisdaad ten opzichte van het hererovolk uit de toenmalig duitse kolonie in het afrika van het begin van diezelfde eeuw. Al gaat het geven van schadevergoeding de duitse regering nog een stap te ver. Hoewel ik denk dat het zetten van die stap niet lang meer zal duren. Zoals de u.s.a. en canada zich, ook in materiële zin, ook reeds zo lang schatplichtig weten ten opzichte van zowel de toenmalige als de huidige indiaanse bevolking. En australië voor de aboriginals. Denk ook, om dichter bij huis te blijven, aan de gevoelens van schuld en spijt die binnen de nederlandse bevolking leven voor de exploitatie van slaven in het suriname van meer dan 150 jaar geleden. Idem met betrekking tot de exploitatie van het toenmalig nederlands indië, het huidige indonesië, en het gewelddadig optreden van de nederlandse militairen tegen de toenmalige onafhankelijkheidsstrijders en de burgerbevolking. Dat laatste dateert inmiddels van meer dan 60 jaar geleden. Van degenen die daar destijds aan deelnamen is nog slechts een enkeling in leven. De toenmalige regeringsleiders zijn in ieder geval allen reeds lang overleden. Toch ervaart menige “huidige” nederlander zich erop aanspreekbaar.

6.5. Denk aan de toenemende bewustwording binnen ons buurland belgië over de misdaden die, onder persoonlijk toezicht van koning leopold de tweede, anderhalve eeuw geleden zijn begaan ten opzichte van de toenmalige kongolese bevolking. Neem bovendien een recent voorbeeld, thans, precies 10 jaar na dato, even actueel. Te weten: rwanda. Hoewel in 1994 de verenigde naties er een vredesmacht hadden gestationeerd, trokken zij deze terug toen de onlusten tussen hutu’s versus tutsi’s en gematigde hutu’s escaleerden in genocide. Ik ben burger van een land dat mededrager is van die verenigde naties. Nu duidelijk is hoe dat toen met dat terugtrekken gegaan is, voel ik me er medeschuldig aan. Bezien vanuit de law of karma krijgen wij daarvan ooit, als dragers van de internationale gemeenschap, de rekening gepresenteerd. Niet alleen op natieniveau maar ook, wellicht indirect, individueel-concreet. Hetzij wijzelf, hetzij onze kinderen, hetzij de hunne. Wie hoopt niet dat wij als internationale gemeenschap zullen blijken geleerd te hebben van ons falen ten opzichte van rwanda? Zodat we de dreigende genocide in darfur (soedan), dan wel genocides waar ook ter wereld, zullen weten te voorkomen.

6.6. Vergelijkbaar is het gesteld met ons aandeel in de zo onrechtvaardige verdeling en consumptie van de rijkdommen van de aarde (water, voedsel, energie) en de verdeling van welzijn en welvaart (huisvesting, hygiëne, gezondheidszorg, onderwijs, arbeid, handel, enz.). Voor mijn schuld daarvoor kan ik mij niet verschuilen achter de regering van mijn land noch achter falende besluitvorming binnen de internationale gemeenschap. Inderdaad, de overvoorziene en overconsumerende landen zijn daarvoor verantwoordelijk. Maar dan wel inclusief ieder van ons individueel. Wij, individuele mensen, zijn het immers die dit, door ons consumptief gedrag, in stand houden.

 

|  vorig  |   terug naar het gebed   |  vervolg  |

|  kanttekeningen  |